ગુજરાતમાં જૂન ૨૦૨૩ ના ત્રીજા સપ્તાહમાં ચોમાસું સમયસર બેસી ગયું હતું અને વરસાદ પણ સારો થયેલ છે, પરંતુ વરસાદનું વિતરણ અત્યંત અસમાન રહ્યું હતું. જુલાઈ ૨૦૨૩ માં સતત અન વધુ વરસાદ પડ્યો, ત્યારબાદ ઓગસ્ટ થી સષ્ટેમ્બર ૨૦૨૩ ના પ્રથમ સપ્તાહ સુધી સંપૂર્ણ શુષ્ક વાતાવરણ રહ્યું, જેના લીધે પાકોને માઠી અસર થઈ.
કપાસની વાવણી જુલાઈ ૨૦૨૩ ના ત્રીજા સપ્તાહમાં પૂરી થઈ હતી અને ચાલું વર્ષે અંદાજીત ૨૬.૮૧ લાખ હેક્ટર માં વાવેતર થયેલ છે, જે ગત વર્ષ (૨૫.૪૯ લાખ હે.) કરતા ૧.૩ર લાખ હેક્ટર જેટલુ વધારે છે. ચાલું વર્ષે ગુજરાતમાં રૂનું ઉત્પાદન ૧૦૧ લાખ ગાંસડી થવાનો અંદાજ છે (પ્રથમ આગોતરો અંદાજ તા. ર૨૧-૦૮-૨૦૨૩), જે ગત વર્ષ જેટલો જ છે. પરંત પાકની પરિસ્થિતિ થોડી નબળી હોવાથી ઉત્પાદન અંદાજ કરતા ઓછું થશે.
દેશમાં કાલી ચૌદશે રુની 71 હાજર ગાંસડીની અવાક થઈ : નવા વર્ષ પૂર્વે રૂની બજારમાં મજબૂતાઈ : ખાંડીએ વધુ રૂ.150નો ઉછાળો…
દેશમાં રુની 71 હાજર ગાંસડીની અવાક
દેશમાં કાલી ચૌદશે રુની 71 હાજર ગાંસડી(170 કિલો)ની અવાક થઈ હતી. જેમાં ઉત્તર ભારતમાં 15 હજાર, ગુજરાતમાં 18 હજાર, મધ્યપ્રદેશમાં 5000 ગાંસડી, મહારાષ્ટ્રમાં 17 હજાર, તેલંગાણામાં 8 હજાર, કર્ણાટકમાં 4 હજાર ગાંસડી, આંધ્રપ્રદેશમાં 3000 હજાર ગાંસડી, તામિલનાડુમાં 500 ગાંસડી અન્ય સેન્ટરમાં 500 ગાંસડીની અવાક હતી.
ચાલું વર્ષે દેશમાં, કપાસનું વાવેતર અંદાજીત ૧૨૩.૮૭ લાખ હેક્ટરમાં થયેલ છે, જે ગત વર્ષના ૧૨૭.૭૩ લાખ હેક્ટર કરતાં ઓછું છે, અને ઉત્પાદન પણ ઓછું અંદાજીત ૩૧૬.૫૭ લાખ ગાંસડી પ્રથમ આગોતરો અંદાજ તા. ૨૭-૧૦-૨૦૨૩) થશે, જે ગત વષનાં ૩૪૩ લાખ ગાંસડી કરતા ઓછું, મુખ્ય રાજ્યોમાં વરસાદની અનિયમિતતા લીધે રહેશે. જે દર્શાવે છે કે ચાલું વષ ભારતમાં રૂનું ઉત્પાદન ઘરેલું વપરાશની જરૂરીયાત લગભગ ૩રપ લાખ ગાંસડી કરતાં થોડું ઓછું રહેશે.
અમેરિકાના કૃષિ વિભાગના અહેવાલ મુજબ વિશ્વ સ્તરે, કપાસનું વાવતર ગયા વર્ષ જેટલુજ ૩૧૮ લાખ હેક્ટર નોંધાયું છે. વાવેતરનો વધારો માત્ર યુ.એસ.એ માં જ થયો છે. સને ૨૦૨૩-૨૪ માં વૈશ્ચિક સ્તરે રૂનું ઉત્પાદન ૧૪૩૯ લાખ ગાંસડી થવાનો અંદાજ છે, જે ગયા વર્ષ કરતા લગભગ ૮૧ લાખ ગાંસડી ઓછું (૧૫૨૦ લાખ ગાંસડી) અન વપરાશ થોડો વધુ (૧૪૮૪ લાખ ગાંસડી) થવાના અંદાજ છે, જેથી ચાલું વષ વિશ્વ બજારમાં ભાવ જળવાઈ રહેશે.
સને ૨૦૨૨-૨૩માં ભારતમાંથી કપાસ રૂની નિકાસમાં ધરખમ ઘટાડો થઈને માત્ર ૧૮,૭૩ લાખ ગાંસડી થઈ હતી, જે ગયા વર્ષે ૭૪ લાખ ગાંસડી હતી. જયારે ભારતમાં કપાસની આયાત વષ ૨૦૨૨-૨૩ માં વધીને ર૬.પ૬ લાખ ગાંસડી થઈ હતી, જે વર્ષ ૨૦૨૧-૨૨ માં ૧૩.૧૮ લાખ ગાંસડી હતી. આ ઉપરાંત ચાલું વર્ષે એપ્રિલ થી ઓગષ્ટ, ૨૦૨૩ સુધીમાં માત્ર ૧૦ લાખ ગાૉંસડી કપાસની નિકાસ થયેલ અને ૯ લાખ ગાંસડીની આયાત થયેલ છે.
ગુજરાત જૂનાગઢ કૃષિ યુનિવર્સિટીનાં સંશોધનનું તારણ : કપાસ ના ભાવ આ વર્ષે ભાવ રૂ.૧૪૦૦ થી ૧૫૪૦ વચ્ચે રહેશે…
ગત વર્ષે ભારતમાંથી કપાસની નિકાસમાં ખુબજ ઘટાડો થયો હતો અને આયાતમાં વધારો થયો હતો, જેથી કપાસના ભાવ ઓક્ટોબર ૨૦૨૨ માં મણના રૂ. ૧૭૦૦ જેટલા હતા, જે સતત ઘટીને એપ્રિલ ૨૦૨૩ માં મણના રૂ. ૧૬૦૦ થયા, અને આગળ જુલાઈ ૨૦૨૩ માં મણના રૂ. ૧૪૦૦ થયા, અને ત્યારબાદ આ સ્તરે રહ્યા.
હાલ ઓક્ટોબર, ૨૦૨૩ ગુજરાતની વિવધ બજારોમાં મણના રૂ. ૧૪૨૦ જેટલા પ્રવતમાન છે, જે કાપણી સમયે થોડી વધ-ઘટ સાથે હાલની સપાટીએ મજબૂત રહેવાની સંભાવના છે. ભારત સરકારએ ચાલું વર્ષ ૨૦૨૩-૨૪ માટે કપાસનો ટેકનો ભાવ મણના રૂ. ૧૪૦૪ (ક્વિન્ટલ દીઠ રૂ. ૭૦૨૦) નક્કી કર્યા છે, જ ગયા વર્ષે ૧૨૭૬ રૂપિયા હતા.
ઉપરોક્ત વિગતોને ધ્યાનમાં લઈ, કૃષિ અર્થશાસ્ત્ર વિભાગ, જૂનાગઢ કૃષિ યુનીવર્સટી, જૂનાગઢની સંશોધન ટીમે ગોંડલ અને રાજકોટ માર્કેટિંગ યાડના કપાસના એતિહાસિક માસિક ભાવોનું વિશ્લેષણ કરેલ છે. જના તારણ મુજબ એવું અનુમાન છે કે, કપાસનો ભાવ નવેમ્બર, ૨૦૨૩ થી જાન્યઆરી, ૨૦૨૪ દરમ્યાન પણી સમયે) મણના રૂ.૧૪૦૦ થી ૧૫૪૦ (ક્વિન્ટલ દીઠ રૂ.૭૦૦૦-૭૭૦૦) રહેવાની સંભાવના છે.
જેથી ઉપરોક્ત બાબતો અંગેની નોંધ લઈ, કપાસનો સંગ્રહ કરવા, તેમજ જાન્યુઆરી ર૦૨૪ પછી વેંચાણ કરવા, ખેડૂતભાઈઓ પોતાની રીતે નિર્ણય કરી શકે છે. જો કાપણીની મોસમમાં ભાવ મણના રૂ. ૧૬૦૦ થી ઉપર જાય, તો તે ભાવે તુરંત વેચાણ કરવા નિર્ણય લઈ શકે.
ચીન અને કેટલાક કપાસના આયાત કરતા દેશોની અર્થ વ્યવસ્થા સુસ્ત હોવાથી, ભારતમાંથી કપાસની નિકાસની તકો ઓછી છે, તેમ જ જકાતમુક્ત કપાસની આયાત વધવા સભવ છે; તેથી ભારતમાં રૂનાં ઉત્પાદનનો ઓછો અંદાજ, એ એક માત્ર પરિબળ દર્શાવે છે, કે ભવિષ્યમાં કપાસના ભાવમાં થોડો વધારો થવાની સંભાવના રહેલી છે.