Wheat Crisis Punjab (ઘઉંમાં ગુલાબી ઇયળ): વિશ્વ વ્યાપક ઘઉંના પુરવઠાની ખેચ અને તેની વધતી માંગ વચ્ચે ભારતના કૃષિ ક્ષેત્રે નવી ચુનૌતીઓ ઉભી થઈ છે. કેન્દ્ર સરકાર ઘઉંના ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન આપવા માટે પ્રયાસ કરી રહી છે, પરંતુ પંજાબના અનેક વિસ્તારોમાં ગુલાબી ઇયળના ઉપદ્રવના કારણે ઘઉંના ઊભા પાકને નુકસાન પહોંચી રહ્યું છે. આ સમસ્યાના પરિણામે પંજાબના ખેડૂતોને ભારે નુકસાન વેઠવું પડી રહ્યું છે, અને આ પરિસ્થિતિને કારણે ઘઉંના પુરવઠા માટે નવી સમસ્યાઓ ઊભી થઈ છે.
પંજાબમાં ઘઉંના પાકને ગુલાબી ઈયળથી નુકસાન
પંજાબના ફરીદકોટ જિલ્લામાં આવી પરિસ્થિતિ વધુ ગંભીર છે. અહીં ઘણા ખેતરોમાં ઘઉંના ઊભા પાકમાં ગુલાબી ઇયળનો ઉપદ્રવ એટલો વધ્યો છે કે કેટલાક ખેડૂતોને તેમના ખેતરો ઉપર ટ્રેક્ટર ચલાવીને પાક વાઢી નાખવો પડ્યો છે. બરગાડી ગામના બે ખેડૂતોની 20 એકર જમીન પર ઘઉંનું વાવેતર કરવામાં આવ્યું હતું, પરંતુ ગુલાબી ઇયળના ઉપદ્રવને કારણે આખો પાક નષ્ટ થયો. આ સ્થિતિને કારણે ખેડૂતોમાં નારાજગી અને નિરાશા જોવા મળી રહી છે.
આ ઉપદ્રવની સૌથી મોટી સમસ્યા એ છે કે તેને શરૂઆતના સમયે જ નિયંત્રિત ન કરવામાં આવે તો તે ઝડપથી ફેલાય છે અને નુકસાનના પાયમાને વધારો થાય છે. બરગાડીના ખેડૂતોે પણ દવાઓના છંટકાવ દ્વારા ગુલાબી ઇયળનો ઉપદ્રવ રોકવાનો પ્રયાસ કર્યો, પરંતુ તે નિષ્ફળ રહ્યા. જ્યારે તેઓએ સ્થાનિક પ્રશાસનનો સંપર્ક કર્યો, ત્યારે પ્રશાસને પણ મદદ કરવાનો વિમુખ ભાવ દર્શાવ્યો.
પર્યાવરણ સુરક્ષા અને પરાળી પ્રબંધન
ખેડૂતોના મતે, પર્યાવરણ સુરક્ષા માટે રજૂ કરાયેલી કેટલીક નીતિઓ પણ આ પરિસ્થિતિ માટે જવાબદાર છે. પંજાબમાં પર્યાવરણ બચાવવા માટે પરાળી સળગાવવાને પ્રતિબંધિત કરવામાં આવ્યું હતું. ખેડૂતોને તેમના ખેતરોમાં રહેલા પરાળીનો નિકાલ કરવા માટે સલાહ અપાઈ હતી. જોકે, આ પ્રક્રિયામાં ઘણી સમસ્યાઓ સર્જાઈ. ખેડૂતોે પરાળી એકત્ર કરીને ખેતરમાં એક જ જગ્યાએ રાખી હતી, પરંતુ આ કચરાનો યોગ્ય નિકાલ ન થતાં ગુલાબી ઇયળ માટે આ અનુકૂળ પરિસ્થિતિ બની. આ પરિસ્થિતિએ ઘઉંના પાકમાં જીવાતના ઉપદ્રવને વેગ આપ્યો.
વિમુક્ત ખેડૂતો અને પ્રશાસનની ભૂમિકા
ખેડૂતોના મતે, પરિસ્થિતિ વધુ વિકટ બની છે કારણ કે સમયસર યોગ્ય પગલાં લેવામાં આવ્યા નથી. પશ્ચિમ પંજાબમાં, ખાસ કરીને માળવા અને પાકિસ્તાનની સરહદે આવેલા વિસ્તારોમાં, ગુલાબી ઇયળનો ઉપદ્રવ સૌથી વધુ નોંધાયો છે. પ્રશાસન દ્વારા આ જીવાતના નિયંત્રણ માટે દવા કે અન્ય ઉપાય સમયસર પૂરા પાડવામાં આવ્યા ન હતા, અને હવે ખેડૂતો ખેતરોમાંથી પાક નષ્ટ કરીને જમીન ખાલી કરવામાં મજબુર થયા છે.
ઘઉંના ખેડૂતોને આર્થિક ખોટ
ખેડૂતોને તેમના પાક માટે નોંધપાત્ર ખર્ચ કરવો પડે છે, જેમાં વાવેતર, ખાતર, દવા, પાણી અને મજૂરીનો ખર્ચ શામેલ છે. જો પાક નષ્ટ થાય છે, તો તેઓ આ ખર્ચની ભરપાઈ માટે મુશ્કેલ પરિસ્થિતિમાં મુકાય છે. પંજાબના મોટા વિસ્તારમાં ઘઉંના ઊભા પાકના નાશને કારણે હજારો ખેડૂતો આર્થિક સંકટમાં છે.
ઘઉંના પુરવઠા પર અસર
ભારત માટે ઘઉંનું ઉત્પાદન માત્ર આર્થિક સમસ્યા નહીં પરંતુ રાષ્ટ્રીય મહત્વનો મુદ્દો છે. દેશની વધતી આવશ્યકતાઓ અને ઘઉંની આયાત ઉપર આધાર ઘટાડવા માટે સ્થાનિક સ્તરે ઘઉંના ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન આપવું જરૂરી છે. પંજાબ જે દેશના મુખ્ય ઘઉં ઉત્પાદક પ્રદેશોમાંનું એક છે, ત્યાં આ પ્રકારની પરિસ્થિતિ ધાને આશરે 40% ઉત્પાદન પર સીધી અસર પાડે છે.
કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા વેપારીઓ ઉપર ઘઉંના સ્ટોક માટે મર્યાદાઓ મૂકવામાં આવી છે. હોલસેલરો માટે 2000 ટનની પૂર્વ મર્યાદાને ઘટાડીને 1000 ટન કરવામાં આવી છે, જ્યારે રિટેલરો માટે 10 ટનની મર્યાદા હવે 5 ટન કરવામાં આવી છે. જો કે આ નીતિઓને કારણે ઘઉંના બજારમાં માલ પૂરો પાડવાનો આધાર ટકાવી રાખવાનો પ્રયાસ થયો છે, પરંતુ જો પંજાબ જેવા ક્ષેત્રોમાં પાક નુકસાનનો આકાર વધશે, તો દેશના ઘઉં પુરવઠામાં ગંભીર ખૂંચ ઉભી થશે.
ઘઉંમાં ગુલાબી ઇયળનું નિયંત્રણ
તાત્કાલિક કામગીરી તરીકે, પંજાબ સરકારે ઘઉંના પાક માટે ગુલાબી ઇયળને નિયંત્રિત કરવા માટે ખાસ અભિયાન શરૂ કરવું જરૂરી છે. આમાં કૃષિ વિભાગ અને સ્થાનિક પ્રશાસનની સંકલનાત્મક ભૂમિકા મહત્વની રહેશે. જેમ કે:
- જાગૃતિ અભિયાન: ખેડૂતોને ગુલાબી ઇયળને ઓળખવા અને તેના ઉપદ્રવ સામે પ્રારંભિક પગલાં લેવા માટે તાલીમ આપવી.
- દવાઓ અને ટેકનિકલ મદદ: વિતરણ પ્રવાહ સુનિશ્ચિત કરીને પ્રાથમિક જરૂરિયાતો પૂરી પાડવી. પંજાબના વિવિધ વિસ્તારોમાં ટુકડી બનાવવામાં આવે અને જરૂરી દવાઓનો સમયસર છંટકાવ થાય તેવું સુનિશ્ચિત કરવું.
- પરાળી નિકાલ માટે વ્યવસ્થા: પરાળી નિકાલ માટે કાયમી સમાધાન લાવવું. કૃષિ મશીનોના ઉપયોગ માટે સહાય અને અનુદાન પૂરા પાડવા માટે યોજનાઓ બનાવવી.
- તત્કાલ સહાય પેકેજ: જે ખેડૂતોનો પાક નષ્ટ થયો છે તેમને તાત્કાલિક આર્થિક સહાય પૂરી પાડવી.
ઘઉંમા લાંબા ગાળાના નિવારણ માટેના પગલાં
ઘઉંના ઉત્પાદનને અનુકૂળ બનાવવાની દિશામાં હવે લાંબા ગાળાના ઉકેલો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું પડશે.
- જૈવિક ઉપદ્રવ નિવારણ: ખેડૂતોને જૈવિક પદ્ધતિઓ દ્વારા જીવાતનું નિયંત્રણ કરવાની તાલીમ આપવી.
- નવાં આલ્ટરનેટિવ પાક: પંજાબ જેવા વિસ્તારોમાં વૈવિધ્યસભર પાક વાવેતર માટે પ્રોત્સાહન આપવું, જેથી કોઈ એક પાક પર ખૂબ આધાર ન રહે.
- વૈજ્ઞાનિક સંશોધન: ઘઉંના પાક માટે ગુણવત્તાવાળી જાતોનું વિકાસ કરવું જે જીવાત સામે વધુ પ્રતિરોધક હોય.
પંજાબમાં ઘઉંના ઊભા પાકને થયેલા નુકસાનથી સ્પષ્ટ છે કે પંજાબના ખેડૂતો આર્થિક મુશ્કેલીમાં છે અને સમગ્ર દેશમાં ઘઉંના પુરવઠા પર પણ તેની અસર પડે છે. સરકારે ઇમરજન્સી પગલાં લેવા ઉપરાંત લાંબા ગાળાના ઉકેલો તરફ આગળ વધવું આવશ્યક છે. જો યોગ્ય પ્રયાસો કરવામાં આવશે, તો આ પરિસ્થિતિને નિયંત્રિત કરી શકાય છે અને પંજાબ ફરી એકવાર ઘઉં ઉત્પાદન માટે ભારતના મુખ્ય કેન્દ્ર તરીકે ઉભરશે.