India Climate affect (ભારત આબોહવાની અસર): આજકાલ આબોહવા પરિવર્તન (ક્લાઈમેટ ચેન્જ) એક વિશાળ વૈશ્વિક ચિંતાનો વિષય બની રહ્યો છે, ખાસ કરીને કૃષિ અને ખાધ્ય સુરક્ષાના ક્ષેત્રમાં. આ વૈશ્વિક પડકાર એ છે કે આબોહવા પરિવર્તનનું સીધું નકારાત્મક પ્રભાવ ખેડૂતો, ખાધ્ય ઉત્પાદન અને પોષણ પર થઈ રહ્યો છે. ભારત જેવી વિકસિત અર્થવ્યવસ્થાવાળી દેશોમાં, જ્યાં મોટા ભાગના લોકો કૃષિ પર આધાર રાખે છે, આ પડકારો વધુ જટિલ બની રહ્યા છે.
કૃષિ ઉત્પાદન પર આબોહવા પરિવર્તનનો અસર
ભારતીય હવામાન વિભાગના મહાનિર્દેશક, મોતિનીયજ મહાપાત્રાએ જણાવ્યું કે, આબોહવા પરિવર્તન દેશના કૃષિ ઉત્પાદનમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો લાવવાનો છે. તેઓએ જણાવ્યું કે “હવામાન પરિવર્તનને કારણે ચોખા અને ઘઉંના કુલ ઉત્પાધનમાં 6 થી 10 ટકાનો ઘટાડો થવાની ધારણા છે.” 2013 અને 2023 ની વચ્ચે થયેલા સંશોધનોના આધારે, 2100 સુધી આ ઘટાડો 6 થી 25 ટકાની શ્રેણી પર પહોંચવાની આશંકા વ્યક્ત કરવામાં આવી છે. 2023-24 પાક વર્ષમાં, ભારતમાં ઘઉંનો ઉત્પાધન 113.29 મિલિયન ટન પહોંચ્યો હતો, જ્યારે ડાંગરનું ઉત્પાદન 137 મિલિયન ટન હતું.
કૃષિ અને ખાધ્ય સુરક્ષાનું સંકટ
આટલું જ નહીં, ચોખા અને ઘઉં જેવા મુખ્ય પાકોના ઉત્પાદનમાં ઘટાડો એ દેશના અઢી અરબના વસ્તી માટે ખાધ્ય સુરક્ષા માટે ગંભીર ખતરો બની રહ્યો છે. ભારતનો મોટો હિસ્સો ચોખા અને ઘઉં પર આધારિત છે. આ પાકોનું ઉત્પાદન ઘટવા સાથે, લોકો માટે પોષણક્ષમ ખોરાકની ઉપલબ્ધતા પર ખતરાની અસર થશે.
જળવાયુ પરિવર્તન અને માછીમારો પર અસર
આબોહવા પરિવર્તનને કારણે સમુદ્રનું તાપમાન વધી રહ્યું છે, તેથી દરિયાઈ માછલીઓ તેમની આબોહવા પસંદગીઓ બદલી રહી છે. ઠંડા પાણીમાં રહેતી માછલીઓ હવે ઊંડા પાણીમાં જઈ રહી છે, જેના કારણે દરિયાઈ માછીમારોને મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે. આનાથી માછીમારોની આજીવિકા પર ખતરો ઉભો થઈ રહ્યો છે. ભારતમાં માછીમારી એક મુખ્ય ઉદ્યોગ છે, અને આ પરિવર્તન ઘણા સમુદાયોને અસર કરી રહ્યું છે.
હવામાનની સચોટ આગાહી અને ખેડૂતોની મુશ્કેલીઓ
હવામાનના અસ્થિર અને અચાનક બદલાતા મોડી આગહીઓ એ ખેડૂતો માટે અફરો છે. એક અભ્યાસ મુજબ, હવામાનના ભારે વરસાદની આગાહી કરવામાં વિલંબ થવાનો સંકેત છે. આ અભ્યાસે જણાવ્યું છે કે, ભારે વરસાદ માટેનો આગાહીનો સમયગાળો ત્રણ દિવસથી ઘટી એક દિવસમાં પહોંચી શકે છે, જે ખેડૂતોએ યોગ્ય સમયે તૈયારી કરી શકતા નથી.
હવામાનના ઉનાળા, શિયાળામાં ફેરફારો
ઉનાળા અને શિયાળામાં ફેરફારોને કારણે ખેડૂતોને પાકની ઉપજ પર મજબૂત અસર થઈ રહી છે. ઠંડી અને ગરમી વચ્ચેનો તફાવત વધતા જઈ રહ્યો છે, જેના કારણે પાકો પર વધુ અસર પડી રહી છે. સામાન્ય રીતે, વેસ્ટર્ન ડિસ્ટર્બન્સ દ્વારા દેશના ઉત્તર-પશ્ચિમી વિસ્તારમાં બરફીલી હવામાન જોવા મળે છે. પરંતુ, હવે આ હવામાનનો ગતિનો વધારો અને તેની તીવ્રતા ઓછા થવાની ઘટના સંકેત આપે છે કે આ ક્ષેત્રમાં મૌસમમાં મોટા ફેરફારો આવી રહ્યા છે.
હવામાન પરિવર્તન અને પાણીની અછત
વધતા તાપમાન, વધતી વસ્તી અને ગુમાતા જળસ્રોતોના કારણે ભારતમાં પાણીની અછત ગંભીર બનતી જાય છે. વૈશ્વિક સ્તરે 2100 સુધીમાં પાણીના સ્તરોમાં ભારે ઘટાડો થવાની ધારણા છે. જોકે ભારતમાં પાણીની અછત પહેલાથી જ આર્થિક અને સામાજિક ચિંતાનો વિષય છે.
હવામાન ફેરફારો અને પોષણ સૂરક્ષાની અસર
અત્યાર સુધીની શોધોથી આ સ્પષ્ટ થયું છે કે, આબોહવા પરિવર્તન ખાધ્ય સુરક્ષાને ગંભીર રીતે અસર કરશે. પોષણ અને ખોરાક પ્રાપ્યતા માટે કૃષિ ઉત્પાદનમાં આવતી આ મુશ્કેલીઓ વ્યક્તિગત, સામાજિક અને આર્થિક સ્તરે દૃશ્યમાન રહેશે. 2100 સુધીમાં, 6 થી 25 ટકાનો ઘઉં ઉત્પાદનમાં ઘટાડો, અને 2050 અને 2080 વચ્ચે 7 ટકાથી 10 ટકાનો ડાંગર ઉત્પાદનમાં ઘટાડો થવાની શક્યતા છે.
દરિયાકાંઠે મચ્છીમારો પર વધતી સમસ્યાઓ
દરિયાના વધતા તાપમાનના પરિણામે, મચ્છલીઓ યથાવત ના રહીને ઠંડા પાણીમાં ખસવાની પ્રવૃત્તિ વધારે થઈ રહી છે. આ કારણે દરિયાકાંઠે ક્યારેય મચ્છી પકડવાની સમસ્યાને સમાધાન ન કરી શકે તેવી તકલીફ છે.
હવામાન અને ભારતનું ઉકળતા તાપમાન
ભારતીય હવામાન વિભાગના ડેટા મુજબ, 1901 થી 2018 સુધી ભારતનો સરેરાશ તાપમાન 0.7 ડિગ્રી સેલ્સિયસથી વધ્યો છે. આ વધારાનો ભાગ વિશેષરૂપે 1950 પછી નોંધાયો છે. વૈશ્વિક વલણના આધારે, 2024 એ 1901 પછીનું સૌથી ગરમ વર્ષ બનવાની સંભાવના છે.
આબોહવા પરિવર્તન એક ગંભીર વૈશ્વિક અને દેશવ્યાપી પડકાર છે, જે માત્ર કૃષિ જ નહીં, પરંતુ મૌસમ, પાણીની ઉપલબ્ધતા અને માનવજીવનના બીજા પાસાઓ પર પણ ગહન અસર કરે છે