IFFCO Nano DAP fertilizer (ઈફકો નેનો ડીએપી ખાતર): વડાપ્રધાન શ્રી નરેન્દ્રભાઈ મોદી સતત ખેડૂતોની આવક બમણી કરવા અને ભારતમાં અનાજ ઉત્પન્ન કરવા માટે આત્મનિર્ભરતા હાંસલ કરવાની દિશામાં કાર્યરત છે. તેમના પ્રેરણાથી કૃષિ ક્ષેત્રમાં વૈજ્ઞાનિક પદ્ધતિઓ અને ટેક્નોલૉજીનો ઉપયોગ વધારવા માટે સતત પ્રયાસો થઈ રહ્યા છે. આ દિશામાં, ઈન્ડિયન ફાર્મર્સ ફટિંલાઇઝર કોઓપરેટિવ લિમિટેડ (IFFCO)ના વૈજ્ઞાનિકોએ સ્વદેશી ટેક્નોલૉજી દ્વારા નેનો યુરિયા (પ્રવાહી) અને હવે નેનો યુરિયા પ્લસ અને નેનો ડી.એ.પી. (પ્રવાહી) (IFFCO Nano fertilizer) વિકસિત કર્યા છે.
ગુજરાત રાજ્યની સરકાર મુખ્યમંત્રી ભૂપેન્દ્રભાઈ પટેલના નેતૃત્વ હેઠળ પરંપરાગત યુરિયા અને ડી.એ.પી.ની જગ્યાએ આ નવી ટેક્નોલૉજી અપનાવવા માટે ખેડૂતોને પ્રોત્સાહિત કરી રહી છે. વર્ષ 2022માં વડાપ્રધાન મોદીએ ગાંધીનગર નજીક કલોલ ખાતે વિશ્વના પ્રથમ નેનો યુરિયા (IFFCO Nano fertilizer) પ્લાન્ટનું ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું. આ પ્લાન્ટ દરરોજ 175 કિલોલિટર (1 કિલોલિટર = 1000 લિટર) ઉત્પાદન ક્ષમતા ધરાવે છે.
નેનો યુરિયાની વૈશ્વિક સફળતા
IFFCOએ આ પ્રોડક્ટના પેટન્ટ મેળવ્યા છે અને ભારત સિવાય શ્રીલંકા, નેપાળ, ભૂટાન અને બ્રાઝિલ જેવા દેશોમાં તેના નિકાસ પણ શરૂ કર્યા છે. આ ઉપરાંત, ઘણા દેશોમાં તેનો પ્રચાર-પ્રસાર અને ડેમોન્સ્ટ્રેશન કરવામાં આવી રહ્યું છે. નેનો ફર્ટિલાઇઝરનો ઉપયોગ પાકમાં નાઇટ્રોજન અને ફૉસ્ફરસની ઉણપ પૂરી કરવા માટે થાય છે.
પરંપરાગત ખાતરોની મર્યાદાઓ અને નેનો યુરિયાની વિશેષતાઓ
પરંપરાગત યુરિયા અને ડી.એ.પી. પાઉડર અથવા દાણાદાર સ્વરૂપમાં ઉપલબ્ધ રહે છે, જેને છોડ દ્વારા સંપૂર્ણ રીતે શોષણ કરવામાં અસમર્થતા રહેતી હતી. મોટા ભાગે તે જમીન અથવા હવામાં વિઘટિત થઈ જતા. પરંતુ, નેનો ફર્ટિલાઇઝરના પ્રવાહી કણ નાના હોય છે અને પાંદડા મારફતે સીધા છોડમાં પ્રવેશ કરે છે, જેના કારણે ખાતરના ઉપયોગની અસરકારકતા વધી જાય છે.
500 મિલીલિટર નેનો યુરિયા બોટલનો છંટકાવ કરીને એક એકર જમીન માટે ખાતર પૂરું પડે છે. પરંપરાગત 45 કિલોની યુરિયાની બોરીની તુલનામાં આ બોટલ ઘણી અસરકારક છે.
ટેક્નોલૉજી અપનાવવાની ગુજરાતની આગવી વાત
ગુજરાત રાજ્ય નવી ટેક્નોલૉજી અપનાવવા માટે અગ્રેસર છે. અહીંના ખેડૂતો ટપક સિંચાઇ, મલ્ચિંગ અને જંતુનાશકો માટે ડ્રોન ટેક્નોલૉજીનો વ્યાપક ઉપયોગ કરી રહ્યા છે. આ જ રીતે, નેનો યુરિયા (IFFCO Nano fertilizer) પણ ઝડપથી લોકપ્રિય બની રહ્યું છે.
2021-22માં ગુજરાતમાં 8,75,000 નેનો યુરિયાની બોટલ વેચાઈ હતી, જ્યારે 2022-23માં આ આંકડો 17,65,204 બોટલ સુધી પહોંચી ગયો. 2023-24માં 26,03,637 બોટલના વેચાણ સાથે આ જમાવટ વધી રહી છે, જે દર્શાવે છે કે ખેડૂતોએ આ નવી ટેક્નોલૉજી તરફ ધીરે-ધીરે મોખરું લીધું છે.
પરિવહન અને સંગ્રહમાં બચત
બોટલમાં મળતા નેનો ફર્ટિલાઇઝરને કારણે પરિવહન અને સંગ્રહ ખર્ચ ઘણો ઓછો થયો છે. પરંપરાગત ખાતર માટે મોટા વેરહાઉસની જરૂર પડતી હતી, જ્યારે નેનો ફર્ટિલાઇઝર (IFFCO Nano fertilizer) નાની બોટલમાં ઉપલબ્ધ હોવાથી તે સરળતાથી ખેતર સુધી લઈ જ શકાય છે. આટલું જ નહીં, તેમનો સ્ટોરેજ પણ ઓછું જગ્યા લે છે, જે લોજિસ્ટિક્સ ખર્ચમાં ઘટાડો લાવે છે.
નેનો યુરિયાના ફાયદાઓ
- ઉત્પાદન ક્ષમતા અને ગુણવત્તામાં વધારો: નેનો યુરિયાના ઉપયોગથી પાકની ગુણવત્તામાં નોંધપાત્ર સુધારો થાય છે. તે વધુ અસરકારક હોવાથી છોડ માટે ઓછા પ્રમાણમાં પણ પૂરતું રહે છે.
- આર્થિક લાભ: પરંપરાગત ખાતરો કરતાં આ ઓછી કિંમતે ઉપલબ્ધ છે, જેનાથી ખેડૂતના ખેતી ખર્ચમાં ઘટાડો થાય છે.
- સબસિડીમાં બચત: સરકાર દર વર્ષે લાખો ટન યુરિયા અને ડી.એ.પીની આયાત કરે છે, જેને પ્રોત્સાહન માટે મોટી સબસિડી આપવી પડે છે. નેનો યુરિયાના ઉપયોગથી આયાતમાં ઘટાડો થશે, જે અર્થતંત્ર માટે લાભદાયક છે.
- પર્યાવરણ પર અસર: પરંપરાગત ખાતરો જમીન અને પાણી પ્રદૂષિત કરે છે, જ્યારે નેનો ફર્ટિલાઇઝર પર્યાવરણ માટે અનુકૂળ છે. તેનો ઉપયોગ ગ્લોબલ વૉર્મિંગને ઘટાડવામાં મદદરૂપ થાય છે.
આત્મનિર્ભર ભારતની દિશામાં પહેલ
યુરિયા અને ડી.એ.પીની આયાતને ઓછું કરીને ભારતને આ ક્ષેત્રમાં આત્મનિર્ભર બનાવવાનું ધ્યેય છે. IFFCOના આ પ્રોજેક્ટે આ દિશામાં નોંધપાત્ર પ્રગતિ કરી છે. પીએમ મોદીના વિઝન મુજબ, નેનો ખાતર માત્ર દેશ માટે નથી, પરંતુ વૈશ્વિક બજારમાં પણ ભારતીય વૈજ્ઞાનિક શક્તિનો પરિચય કરાવતું સાધન છે.
ખેડૂતોની આવકમાં વધારો
ખેડૂતો માટે આ ટેક્નોલૉજી આર્થિક રીતે ગમે તેવી સાબિત થઈ છે. નેનો યુરિયાના (IFFCO Nano fertilizer) ઉપયોગથી ઉપજ વધે છે અને ખેતી ખર્ચ ઘટે છે, જે સકારાત્મક અસરરૂપ છે. આથી, ખેડૂત સમાજ માટે આ નવીનતમ ખેતી પદ્ધતિ એક ગેમ ચેન્જર બની છે.
આદુનિક ટેક્નોલૉજી અને નેનો યુરિયાનો (IFFCO Nano fertilizer) ઉપયોગ ખેડૂત અને પર્યાવરણ બંને માટે લાભદાયક છે. આ નવીનતા માત્ર વૈજ્ઞાનિક પ્રગતિનું પ્રતિક નથી, પણ આર્થિક સશક્તિકરણ તરફનું મહત્વપૂર્ણ પગલું છે.