Digital Agriculture Revolution Gujarat (ગુજરાતમાં ડિજિટલ કૃષિ ક્રાંતિ): ભારતના કૃષિ ક્ષેત્રમાં ઉત્પાદનના ન્યાયસંગત ભાવ મેળવવા અને ખેડૂતોની આવકમાં વધારો લાવવા માટે વડાપ્રધાન શ્રી નરેન્દ્ર મોદી દ્વારા 2016માં નેશનલ એગ્રિકલ્ચર માર્કેટ (e-NAM) પોર્ટલ શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું. આ પ્લેટફોર્મનો મુખ્ય હેતુ દેશભરના ખેડૂતો માટે એકીકૃત ઇલેક્ટ્રોનિક બજાર તૈયાર કરવાનો છે, જે દ્વારા તેઓ તેમના કૃષિ ઉત્પાદનનું સુગમ વેચાણ કરી શકે અને ન્યાયસંગત ભાવ મેળવી શકે.
e-NAM પોર્ટલની સફળતા
e-NAM પોર્ટલના માધ્યમથી ખેડૂતો તેમના નજીકની મંડીઓમાં પેદાશોની ઓનલાઇન હરાજી કરી શકે છે. આ પોર્ટલ ખેડૂતોને તેઓના ઉત્પાદન માટે શ્રેષ્ઠ ભાવ મેળવવામાં મદદરૂપ થાય છે. e-NAM દ્વારા વેપારી પણ વિવિધ મંડીઓમાંથી પેદાશો ખરીદી શકે છે. આ માટે ખેડૂતો અને વેપારીઓને ટેકનોલોજી સાથે જોડીને પારદર્શક અને ઝડપી વ્યવસાય પ્રક્રિયા સુનિશ્ચિત કરવામાં આવી છે.
ગુજરાતમાં e-NAM પોર્ટલના કાર્યોને વધુ વિસ્તૃત કરવા મુખ્યમંત્રી ભૂપેન્દ્ર પટેલના નેતૃત્વ હેઠળ ઘણાં પગલાં લેવામાં આવ્યા છે. 2024ના અંતે રાજ્યમાં 8.87 લાખથી વધુ લોકો e-NAM પ્લેટફોર્મનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છે, જેમાં 8.69 લાખથી વધુ ખેડૂતો, 10,181 વેપારીઓ અને 262 ખેડૂત ઉત્પાદક સંગઠનો (FPO)નો સમાવેશ થાય છે.
ગુજરાતમાં e-NAMનું પ્રભાવ અને સફળતા
ગુજરાતમાં e-NAM પોર્ટલ દ્વારા 144 APMC મંડીઓને જોડવામાં આવી છે, જેમાં 2.64 કરોડ ક્વિન્ટલથી વધુ કૃષિ ઉત્પાદનોનું વેચાણ થયું છે. આના કુલ મૂલ્યની રકમ ₹10,535.91 કરોડથી વધુ છે. પોર્ટલના માધ્યમથી રાજ્યના ખેડૂતોને તેમની પેદાશો માટે ઊંચા ભાવ મળ્યા છે, જે તેમના આર્થિક સ્તર માટે ઘણો અસરકારક સાબિત થયો છે.
ઉના બજાર સમિતિના પરબતભાઈ ગોવિંદભાઈ પટાટ છેલ્લા એક વર્ષથી e-NAM પોર્ટલનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છે. તેઓ મગફળીના ઓનલાઇન વેચાણ માટે પોર્ટલનો ઉપયોગ કરે છે. પરબતભાઈના જણાવ્યા પ્રમાણે, લોકલ બજારની સરખામણીએ e-NAM પર વેચાણ કરતા તેમને રૂ. 200થી 500 વધુ ભાવ મળે છે. આથી તેમની આવકમાં 5-7% નો વધારો થયો છે. પોર્ટલની મદદથી તેમના ઉત્પાદનનું વેચાણ વધુ ઝડપથી થાય છે, અને પેમેન્ટ સીધું બેંક ખાતામાં જમા થાય છે.
ઉપલેટા બજાર સમિતિના હરેશભાઈ ઘોડાસરા e-NAM પોર્ટલનો ઉપયોગ છેલ્લા 5 વર્ષથી કરી રહ્યા છે. તેઓ કપાસ, મગફળી અને ઘઉં જેવી પેદાશોનું વેચાણ કરે છે. e-NAM પર વેચાણથી તેમને 15-20% વધુ આવક થઇ છે. હર્ષભાઈનું કહેવું છે કે આ પોર્ટલ ખેડુતો માટે ખૂબ જ ફાયદાકારક સાબિત થયું છે. વેચાણ માટે કમિશન એજન્ટ પર નિર્ભર રહેવું પડતું નથી અને તમામ વ્યવહાર પારદર્શક રીતે પૂરા થાય છે.
e-NAMની વિશેષતાઓ
- એકીકૃત પ્લેટફોર્મ: e-NAM પોર્ટલ તમામ APMC મંડીઓને એકસાથે લાવતું છે, જે દ્વારા રાષ્ટ્રીય સ્તરે એકીકૃત કૃષિ બજારની રચના થાય છે.
- ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ: આ પોર્ટલ ખેડૂતોને ટેક્નોલોજી દ્વારા નવી પધ્ધતિઓ અને વ્યવહારો સાથે જોડે છે.
- પારદર્શક હરાજી: પોર્ટલ પર હરાજી પ્રક્રિયા પારદર્શક રીતે થાય છે, જેનાથી ન્યાયસંગત કિંમત નક્કી થાય છે.
- તાત્કાલિક ચુકવણી: ખેડૂતોના વેચાણની રકમ સીધું તેમના બેંક ખાતામાં જમા થાય છે, જેનાથી સમય અને મહેનત બચે છે.
- વાસ્તવિક સમય ભાવ માહિતી: e-NAM પોર્ટલ ખેડુતોને વિવિધ મંડીઓમાં ઉત્પન્ન માટે મળતા ભાવોની માહિતી વાસ્તવિક સમયમાં પૂરું પાડે છે.
e-NAM પોર્ટલનો ખેડૂતો માટેને ફાયદો
e-NAM પોર્ટલ દ્વારા ખેડુતોની આવકમાં નોંધપાત્ર વધારો થયો છે. લોકલ મંડીઓમાં વિક્રેતાઓ સાથે ભાવની ચાલાકી થતી હતી, પરંતુ હવે ખેડૂતોએ તેમના ઉત્પાદનોના યોગ્ય ભાવ મેળવવાની ખાતરી મળી છે. આ પોર્ટલ દ્વારા વેચાણની પ્રક્રિયા વધુ ઝડપથી અને સરળતાથી થાય છે. ઉના અને અપલેટાના ખેડૂતોના ઉદાહરણો એ દર્શાવે છે કે ટેક્નોલોજી કેવી રીતે ગ્રામ્ય અર્થતંત્રમાં પરિવર્તન લાવી રહી છે.
ગુજરાત ડિજિટલ ક્રાંતિ e-NAM પોર્ટલ
e-NAM પોર્ટલના માધ્યમથી ગુજરાતે ડિજિટલ કૃષિ ક્રાંતિમાં અગ્રણી ભૂમિકા ભજવી છે. આ પ્લેટફોર્મ માત્ર વેપાર માટે સીમિત નથી, પરંતુ તે ટેક્નોલોજી અને કૃષિ વચ્ચેની ખાઈને દૂર કરી રહ્યું છે. e-NAMના માધ્યમથી ખેડૂતો હવે ગ્લોબલ આર્થિક વ્યવસ્થાનો ભાગ બની રહ્યા છે. રાજ્યના 8.87 લાખથી વધુ લોકોએ આ પ્લેટફોર્મનો ઉપયોગ કરીને તેમની આર્થિક સ્થિતિમાં સુધારો કર્યો છે.
ગુજરાત કૃષિ યોજના માટેનું ભવિષ્ય
કૃષિ મંત્રાલયના અધિનસ્ત સ્મોલ ફાર્મ્સ એગ્રીબિઝનેસ કન્સોર્ટિયમ (SFAC) દ્વારા e-NAM પોર્ટલનું સંચાલન થાય છે. આગામી સમયમાં વધુ મંડીઓ અને ખેડૂતોને જોડીને આ પોર્ટલને વધુ મજબૂત બનાવવાનું આયોજન છે. ગુજરાતમાં, નવી મંડીઓને e-NAM સાથે જોડીને વ્યાપક સ્તરે બજાર સુવિધાઓ ઉભી કરવી, અને ટૂંકી સમયમર્યાદામાં પેમેન્ટ અને લોજિસ્ટિક્સ સુધારણા લાવવી પ્રાથમિકતા છે.
ગુજરાત બહાર e-NAMનું પ્રભાવ
e-NAM માત્ર ગુજરાત માટે નહીં, પરંતુ સમગ્ર દેશમાં કૃષિ બજારના પરિદ્રશ્યમાં સુધારો લાવી રહ્યું છે. 31 ડિસેમ્બર 2024ના આંકડા મુજબ, દેશભરમાં લાખો ખેડૂત, વેપારી અને કમિશન એજન્ટો આ પ્લેટફોર્મનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છે. આ પોર્ટલનો હેતુ દેશભરના ખેડૂતોને એક સામાન્ય મંચ આપવાનો છે, જ્યાં તેઓ તેમના ઉત્પાદનો માટે શ્રેષ્ઠ ભાવ મેળવી શકે.
e-NAM પોર્ટલ એક વ્યાપક અને દુરદ્રષ્ટિ આધારિત યોજના છે, જે ખેડૂતોને ટેક્નોલોજી સાથે જોડીને તેમના જીવનમાં મોટા પરિવર્તન લાવી રહી છે. ગુજરાતે આ મિશનને સફળ બનાવવા માટે મહત્ત્વપૂર્ણ પગલાં ભર્યા છે. આ પોર્ટલ ખેડૂતોને આર્થિક રીતે મજબૂત બનાવે છે અને તેમની મહેનતને યોગ્ય મૂલ્ય આપવા માટે પ્રતિબદ્ધ છે. e-NAM પોર્ટલના માધ્યમથી ગુજરાતે માત્ર ડિજિટલ કૃષિ ક્રાંતિનું નેતૃત્વ કર્યું નથી, પરંતુ સમગ્ર દેશમાં આદર્શ પ્રસ્થાપિત કર્યો છે